Lokaal

Herdenking Lancastermonument Ridderkerk – Rijsoord in kleine kring

Donderdag 1 juli 2021 werd een herdenking gehouden bij het Lancastermonument in Ridderkerk – Rijsoord. Het was afgelopen dinsdag 78 jaar geleden dat de brandende Lancaster, op de terugreis naar Engeland na een missie boven Duitsland, in Rijsoord aan zijn einde kwam. Vorig jaar kon helaas de herdenking niet plaats vinden in verband met de coronamaatregelen maar gelukkig kon het dit jaar in gepaste vorm wel doorgaan.

Zaterdag 3 juli 2021 is een reportage met uitgebreide samenvatting en interviews te horen tussen 10.00 en 12.00 uur in het wekelijkse radioprogramma Prettig Weekend op Radio Ridderkerk.

In 2005 werd dit monument geadopteerd door basisschool de Piramide uit Ridderkerk. De kinderen werden met TRIS legervoertuigen naar de herdenkingslocatie gebracht.

Hierbij muziek werd gespeeld door Chr. Muziekvereniging Harpe Davids uit Ridderkerk.

Burgemeester mevrouw Anny Attema, en voorzitter van het Ridderkerkse Veteranencomité, de heer Jan-Paul Apon,

Een delegatie van oudere veteranen was ook aanwezig. Helaas waren eerder dit jaar twee van bekende Ridderkerkse veteranen, Ger de Jong en Leen van Geenen, ons ontvallen.

Daarna waren er toespraken door ceremoniemeester, tevens luchtmachtcommodore en voorzitter van het Ridderkerkse Veteranencomité, de heer Jan-Paul Apon, burgemeester mevrouw Anny Attema, mevrouw E.E. Van Gelderen namens de Royal British Legion (The Exhortation) en Ylonka van den Berg, docente van De Piramide.

In hun toespraken vertelden zij over het drama op 29 juni 1943 en het offer dat de bemanningsleden voor onze vrijheid hebben gebracht. Ook werd er door twee leerlingen van de Piramide een gedicht voorgedragen.

Vervolgens klonk het trompetsignaal van de Last Post en werd er 2 minuten stilte in acht genomen.

Daarna was er de kranslegging door de burgemeester en door mevrouw Elsa van Gelderen. Daarna plaatsten de leerlingen van de Piramide Rode Rozen bij het monument.

Als afsluiting werden de volksliederen van Engeland, Canada en Nederland gespeeld en werden de vlaggen van deze landen, die half stok hingen, in top gehesen.

Toespraak burgemeester Anny Attema

Dames en heren, meisjes en jongens,

Dank u wel, muziekvereniging Harpe Davids, voor uw mooie muziek. Fijn dat er weer in groepsverband gemusiceerd kan worden.

Iedereen hier aanwezig, oud en jong, wil ik namens het gemeentebestuur van harte welkom heten op deze bijzondere plek in Rijsoord.

Vorig jaar kon deze herdenking niet doorgaan. Vanmiddag zijn we in een wat kleiner comité bijeen, maar wat ben ik blij dat bijeenkomsten als deze weer mogelijk zijn. Wel op gepaste afstand, maar zonder mondkapje. We gaan de goede kant op!

Een speciaal welkom richt ik aan het adres van mevrouw Elsa Van Gelderen, namens de Royal British Legion. Fijn dat u er elk jaar bij kunt zijn.

De Canadese vertegenwoordiging heeft ons laten weten vandaag helaas niet aanwezig te kunnen zijn.

Wie er dit jaar niet bij zijn – de heer Apon noemde het al – zijn twee van onze bekende Ridderkerkse veteranen: Ger de Jong en Leen van Geenen.

Ger de Jong, erevoorzitter van ons Veteranencomité, overleed op 3 maart dit jaar op 95-jarige leeftijd. Bij deze herdenking hield hij altijd een mooie toespraak. En hij bezocht vele malen groep acht van De Pirimade om over de oorlog en de strijd voor vrijheid te vertellen.

Nog geen drie weken later, op 21 maart 2021, moesten wij afscheid nemen van Leen van Geenen, zo’n andere bekende veteraan, bekend van zijn mooie gedichten.

Ik moet er echt aan wennen dat deze mannen met hun vele verhalen niet meer bij ons zijn. We bewaren heel veel goede herinneringen aan Ger de Jong en Leen van Geenen.

Dames en heren, meisjes en jongens,en ik richt me hierbij speciaal tot de kinderen van De Piramide, –

Dit monument is de herinnering aan de Lancaster-bommenwerper die op deze plek is neergestort. Dat was op 29 juni 1943. Eergisteren was dat dus 78 jaar geleden.

De Piramide heeft dit monument sinds 2005 geadopteerd. In de lessen op school hebben jullie al van alles geleerd over deze plek. Het is mooi dat jullie deze plechtigheid nu ook zelf kunnen meemaken.

Voor jullie, kinderen, is het schooljaar bijna afgelopen.

Ik denk dat jullie uitkijken naar de vakantie. Om even bij te komen van dat rare jaar.

Een paar weken niet naar school, maar heerlijk vrij zijn.

Op deze plek gaat het ook over vrijheid. Of beter: over niet vrij zijn. Maar dan op een manier die niet te vergelijken is met de tijd van nu, als we even niet alles kunnen doen omdat we het coronavirus willen bestrijden.

Nee, de onvrijheid die we hadden in de oorlog, die 81 jaar geleden begon, dat is een heel ander verhaal.

We waren de baas niet meer over ons eigen land. En we mochten niet meer zijn wie we wilden zijn. Joden, Roma, Sinti, homoseksuelen en lesbiennes, Jehova’s Getuigen, ze werden vervolgd zonder dat ze iets strafbaars hadden gedaan. Velen vonden in de concentratiekampen de dood. Ze zagen hun familie en ons land nooit meer terug.

Gelukkig is er fel gestreden om onze vrijheid terug te krijgen. Zodat jullie nu in een vrij land kunnen opgroeien. Waar jullie mogen zijn wie je wilt zijn. Waar de regenboogvlag niet verboden is, maar kan wapperen.

De geallieerden schoten ons te hulp. In het vliegtuig, De Lancaster, dat hier is neergestort, zaten Engelse en Canadese jonge mannen. De meesten waren nog lang geen dertig jaar. Jonger dan jullie vaders. Hun leven was maar net begonnen. En het eindigde hier, veel te vroeg.

Wat hun missie ook bijzonder maakte is dat ze vochten voor de vrijheid van een land dat ze niet eens kenden. Zo’n Canadees of Engels bemanningslid, wat wist hij nou van Holland. Toch nam hij het voor ons op. Daar mogen we wel eens bij stilstaan. Hoe bijzonder is dat!

Die oorlog van toen lijkt alweer zo lang geleden. De meesten van ons hebben nog nooit een oorlog meegemaakt.
Zeker jullie niet, kinderen.

Maar ook al is de Tweede Wereldoorlog lang geleden, het is niet iets om te vergeten. En daarbij helpt dit monument.

Vandaag eren we de mannen van de Lancaster. Opdat we niet vergeten dat hun strijd van toen ons nu laat leven in een land van vrede, vrijheid en veiligheid.

Ik dank u wel.

Toespraak Jan-Paul Apon

Leerlingen en leerkrachten van Piramide, burgemeester Attema, dames en heren, geachte aanwezigen,

Laat ik beginnen met uit te spreken dat ik heel erg blij ben dat we dit jaar, op deze bijzondere plaats, weer bij elkaar kunnen komen om stil te staan bij een gebeurtenis die weliswaar 78 jaar geleden heeft plaatsgevonden, maar waarvan de doorwerking tot op de dag van vandaag merkbaar is, merkbaar in vrede en vrijheid die in Nederland ondertussen ruim 76 jaar stand hebben gehouden.

Mijn naam is Jan-Paul Apon, commodore bij de Koninklijke Luchtmacht, op dit moment werkzaam binnen het Ministerie van Defensie. En hoewel ik hier met een Luchtmachtpet op voor u sta, draag ik ook de pet van Ridderkerker. Dat maakt dat deze gelegenheid mij niet alleen in mijn Luchtmachthart raakt, maar ook mijn hart, als inwoner van de plaats waar op de 29 juni 1943 zes van de zeven bemanningsleden van de Lancaster ED362 ‘HW-E for Easy’ hun bijdrage aan het bevechten van onze vrijheid met hun leven moesten bekopen, beroert.

Ik ga terug naar 28 juni 1943. Op RAF Grimsby, aan de Engelse oostkust, staan 21 Lancasters klaar voor een missie. ‘s Middags is het bevel gekomen dat No.100 Squadron die nacht een operationele vlucht zal uitvoeren naar vijandelijk gebied. Het is twee minuten voor middernacht. Met de andere 20 stijgt de zwaar beladen Lancaster HW-E op van de startbaan. Langzaam zoeken de Lancasters van No. 100 Squadron hun hoogte. Boven de Noordzee verzamelen de vliegtuigen zich en zetten vervolgens koers in oostelijke richting om via bezet Nederland naar het Ruhrgebied en Keulen te vliegen. De bemanning van de HW-E bestaat uit twee Canadezen en vijf Britten. Gezagvoerder is Pilot Officer Philip Pascoe. De anderen zijn Sergeant Horace Gentle, Navigator, Sergeant Robert Moulton, Schutter, Sergeant Joe Reffin, Schutter en Radiotelegrafist; Flight Engineer Frank Wheeldon; Bommenrichter Pilot Officer Chris Wood en Rompschutter Sergeant Ronald Storr. Hoewel ze risico’s van de missie kenden, hadden zij op dat moment geen idee dat zes van hen deze missie niet zouden overleven.

Onderweg naar Keulen werd de HW-E geraakt door granaten van het Duitse luchtafweergeschut. Het landingsgestel was zwaar beschadigd en de gezagvoerder zei tegen de rest van de bemanning dat ze bij terugkomst op RAF Grimsby op een buiklanding moesten rekenen.

De aanval op Keulen begint om 01.00 uur en zal tot 02.45 uur duren. Rond 01.30 uur bereikt de HW-E, te midden van een enorme geallieerde luchtvloot, de stad Keulen. De bemanning dropt de bommen op doel en de gezagvoerder keert daarna zo snel als mogelijk westwaarts, terug naar RAF Grimsby. In de vroege morgen van 29 juni 1943 wordt de HW-E, net voorbij de Nederlandse kust, door een Duitse nachtjager neergeschoten. Eén bemanningslid, Sergeant Ronald Storr, weet het vliegtuig met zijn parachute te verlaten. De andere zes hebben geen schijn van kans. Zij storten met de Lancaster neer en overleven de crash niet.

Afgelopen zaterdag zei onze Minister President, mijnheer Rutte, tijdens de landelijke Veteranendag: ‘vrede is een wankele muur die moet worden ondersteund, vrede en veiligheid zijn geen vanzelfsprekendheid, velen hebben zich daarvoor ingezet.’

De zes bemanningsleden va de HW-E die wij vandaag gedenken hebben zich voor onze vrede en veiligheid ingezet. Zij gingen een weg die velen van ons niet zouden durven of willen gaan. Zij gaven hun leven waardoor u, jij en ik vandaag in alle vrijheid in een welvarend land kunnen leven.

Her-denken, er opnieuw aan denken. Er bij stil staan. Er bewust aandacht aan geven. Met het doel niet te vergeten wat in het verleden is gebeurd. Niet te vergeten wat de prijs van vrijheid was en nog altijd is. Niet te vergeten dat vrede en vrijheid nooit vanzelfsprekend zullen zijn. En dat wij, generatie op generatie, met elkaar die wankele muur die vrede is ondersteunen door te proberen een ander geluid te laten horen in een wereld die al maar lijkt te verharden, door respectvol te leven, door aan anderen te denken en niet alleen aan onszelf, door zuinig te zijn op de wereld.

Om die reden staan we vandaag met elkaar stil bij de gebeurtenissen op 29 juni 1943.

Om die reden wordt dit verhaal, liever gezegd deze geschiedenis, verteld. Om die reden worden op andere momenten de verhalen verteld van mannen en vrouwen die op allerlei plekken in de wereld in andere conflicten en oorlogen zijn gesneuveld.

We moeten dat blijven doen. We moeten deze verhalen blijven vertellen. Omdat ze recht doen aan dat wat deze helden hebben gedaan. Omdat, wanneer wij hun namen noemen, zij in onze gedachten blijven. Maar ook omdat hun verhalen ons tot steun, bemoediging en voorbeeld mogen zijn. Indrukwekkende voorbeelden van onvoorwaardelijke trouw, uitzonderlijke moed en een nauwelijks te bevatten bereidheid door te gaan waar de meeste andere stoppen, de bereidheid om het eigen leven te geven voor de vrede en vrijheid van anderen. Een voorbeeld om na te streven. Jong of oud, groot of klein. Llaten we met elkaar de muur van de vrede naar ons beste kunnen ondersteunen. Zodat we kunnen blijven genieten van vrede en vrijheid. Nu en in de verre toekomst.

Commodore J.P. Apon

Geschiedenis

Op 29 juni 1943 was na een bombardement op Keulen een Lancasterbommenwerper op de terugweg naar Engeland, toen het door een Duits Jachtvliegtuig werd neergeschoten. Het vliegtuig stortte in Rijsoord bij de Rijksstraatweg neer. Hierbij kwamen zes van de zeven bemanningsleden om het leven. Het overlevende bemanningslid werd door de Duitsers krijgsgevangen gemaakt.

In 2002 werd op de plaats waar het vliegtuig neerstortte een monument opgericht te nagedachtenis aan deze gebeurtenis en de omgekomen bemanningsleden.

Zes van de zeven Britse en Canadese bemanningsleden verloren daarbij het leven en werden op de Rotterdamse begraafplaats Crooswijk begraven. In 2017 heeft de Koninklijke Luchtmacht de resten van het vliegtuig geborgen. Dat was nodig in verband met het verleggen van een gasleiding voor bedrijventerrein Nieuw Reijerwaard.

Namen op het monument

In memory of the crew of the Royal Air Force Lancaster Bomber Mk III ED 362 No.100 Squadron RAF which crashed on 29 june 1943 during World War II.

  • Sergeant H.H. Gentle
  • Flight Sergeant R.D.W. Moulton RCAF
  • Flight Officer P.J.Pascoe RCAF
  • Sergeant J.Reffin
  • Sergeant F.Wheeldon
  • Pilot Officer C.B.Wood

Their graves are at Crooswijk Cemetery, Rotterdam.

The sole survivor was Flight Sergeant R.G. Storr.

Foto’s: Wessel Dekker